W ostatnich latach wzrosło społeczne zainteresowanie zjawiskiem przemocy. Każdego dnia środki masowego przekazu informują o różnego rodzaju aktach przemocy.
W życiu codziennym często stykamy się z przejawami agresji, czy to na ulicy, czy we własnych rodzinach, w pracy, bądź tuż obok nas słysząc za ścianą krzyki, płacz maltretowanych dzieci i osób dorosłych. Wśród ogromu tych zjawisk często nie potrafimy właściwie zareagować. Przemoc w wielu z nas budzi sprzeciw a jednocześnie rodzi w nas przerażenie i bezradność, dlatego często nie chcemy nic widzieć i słyszeć.
Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie: „ przemoc w rodzinie – to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”.
Przemoc w rodzinie jest trudna do rozpoznania. Powszechnie przyjmuje się, że jest to działanie:
- intencjonalne i skierowane przeciwko innym członkom rodziny – to zamierzone działanie sprawcy lub zaniechanie mające na celu całkowite podporządkowanie sobie osób najbliższych i pełna kontrola nad nimi. Agresja i przemoc stają się narzędziami egzekwowania bezwzględnego posłuszeństwa;
- wykorzystujące wyraźną asymetrię sił – ofiara jest słabsza a sprawca silniejszy. Nie chodzi tu o nierównowagę sił fizycznych, budowę ciała czy wagę i wzrost, ale o dysproporcje w zakresie wiary w siebie i swoje możliwości, pozycji społecznej, wykształcenia, zarobków, umiejętności nawiązywania i utrzymywania kontaktów z innymi ludźmi itp.;
- naruszające prawa i dobra osobiste ofiar – sprawca wykorzystując swoją przewagę narusza podstawowe prawa człowieka, np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku.
Sprawcy przemocy stosują szereg manipulacji, które mają zminimalizować odpowiedzialność za to co robią i usprawiedliwić ich zachowanie wobec członków rodziny. Bagatelizują rozmiar krzywd wyrządzonych swoim bliskim („przecież nic takiego się nie stało”, „tylko ją lekko popchnąłem i tak niefortunnie upadła”), przerzucają odpowiedzialność za swoje zachowania na swoje ofiary („uderzyłem bo mnie sprowokowała”) itp.;
- powodujące ból i cierpienie – sprawca naraża zdrowie i życie ofiar na poważne szkody, co powoduje , że ofiary mają mniejszą zdolność do samoobrony. Osoba doznająca przemocy często słyszy od sprawcy, że nic nie potrafi, do niczego się nie nadaje , że gdyby nie on, byłaby nikim. Ciągłe powtarzanie tego sprawia, że osoba doświadczająca przemocy zaczyna w to wierzyć i nie jest w stanie przeciwstawić się osobie która ja krzywdzi.
Rodzaje przemocy
Przemoc w rodzinie może przybierać różne formy:
- przemoc fizyczna – są to wszelkie działania polegające na użyciu siły i prowadzące do naruszenia nietykalności cielesnej, nieprzypadkowych urazów, zranień, stłuczeń, złamań czy zasinień np. popychanie, obezwładnienie, policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie, bicie otwartą ręką , pięścią lub przedmiotami, oblewanie wrzątkiem lub substancjami żrącymi, przypalanie papierosem, szarpanie za włosy, użycie broni ale także porzucanie w niebezpiecznych okolicznościach, nie udzielenie koniecznej pomocy.
- przemoc psychiczna – to umyślne działania wykorzystujące nie siłę fizyczną, lecz mechanizmy psychologiczne, powodujące zachwianie pozytywnego obrazu własnej osoby u ofiary, obniżenie u niej poczucia własnej wartości, pojawienie się stanów lękowych i nerwicowych np. wyśmiewanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie, wyzywanie, narzucanie własnych poglądów, ciągłe krytykowanie, kontrolowanie, ograniczanie kontaktów z innymi ludźmi, stosowanie gróźb, szantażowanie.
- przemoc seksualna – najbardziej skrywana i wstydliwa, ciągle pozostaje tematem tabu. Polega ona na wymuszaniu niechcianych przez ofiarę zachowań w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy np. przymuszanie do odbycia stosunku wbrew woli, zmuszanie do takiego sposobu kontaktów jakiego nie chce ofiara , krytyka zachowań seksualnych, zmuszanie do seksu z osobami trzecimi czy w sposób brutalny, brak współżycia, obmacywanie, gwałcenie.
- przemoc ekonomiczna – to działania prowadzące do całkowitego finansowego uzależnienia ofiary od sprawcy np. poprzez odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcia pracy, niezaspokajanie podstawowych potrzeb materialnych rodziny, kontrolowanie wydatków partnerki/ra poprzez bardzo dokładne rozliczanie, okradanie, zaciąganie kredytów
i zmuszanie do zaciągania pożyczek wbrew woli współmałżonka. - zaniedbanie – powtarzające się niezaspokajanie potrzeb emocjonalnych i /lub materialnych członków rodziny. Zwykle traktowane jako forma krzywdzenia dzieci, ale należy pamiętać, że doświadczać zaniedbania mogą także inni, słabsi członkowie rodziny np. osoby starsze, chore, niepełnosprawne.
Cykle przemocy
Przemoc w rodzinie jest zjawiskiem, które charakteryzuje pewnego rodzaju cykliczność powtarzających się po sobie trzech faz:
- Faza narastania napięcia – jest początkiem cyklu, napięcie stopniowo wzrasta, sprawca jest często zdenerwowany, prowokuje kłótnie, nie panuje nad swoim gniewem, towarzyszy temu wzmożone spożywanie alkoholu lub środków narkotycznych. Ofiara stara się dostosować do panującej sytuacji, wywiązuje się ze wszystkich obowiązków, ulega partnerowi, przeprasza go, unika lub stara się być bardzo miła. W tym okresie ofiary często odczuwają dolegliwości fizyczne, bóle, bezsenność, są apatyczne lub pobudliwe nerwowo. Nie wytrzymują napięcia i same prowokują awanturę, aby mieć za sobą fazę gwałtownej przemocy.
- Faza gwałtownej przemocy – następuje wybuch agresji, sprawca nie panuje nad sobą, jest w stanie dokonać strasznych czynów, nie zwracając uwagi na krzywdę innych. Ofiara stara się uspokoić sprawcę i chronić siebie, czuje się bezradna, poddaje się przemocy. Po ataku agresji jest w szoku. Jest przerażona, oszołomiona, odczuwa wstyd. W tej fazie najczęściej występuje interwencja, ofiary w afekcie decydują się wezwać pomoc czy złożyć skargę.
- Faza miodowego miesiąca – to czas skruchy i okazywania miłości. Sprawca próbuje załagodzić sytuację, przeprasza, obiecuje poprawę, gwarantuje że teraz będzie inaczej, że to się więcej nie powtórzy, staje się uczynny i miły. Osoba doznająca przemocy wierzy w zapewnienia partnera, ponieważ bardzo chce, aby były prawdą. Czuje się akceptowana i bezpieczna. I nawet jeśli przed chwilą była gotowa uciec, teraz zostaje.
W tej fazie ofiary przemocy najczęściej wycofują swoje doniesienia i zeznania.
Każda z faz przemocy może trwać od kilku dnia do kilku tygodni.
Wraz z upływem czasu kolejne fazy następują po sobie coraz szybciej, a czyny sprawcy stają się coraz bardziej brutalne i gwałtowne. Osoba doznająca przemocy nie potrafi sama podjąć działań w kierunku przerwania cyklu przemocy.
Przemoc nie zatrzymana eskaluje i powoduje ogromne straty psychiczne u ofiar przemocy.
Osoby doznające przemocy w rodzinie i świadkowie przemocy mogą dzwonić do Pogotowia ,,Niebieska Linia’’ bezpłatnie i przez cała dobę 800-12-00-02 i uzyskać wsparcie, pomoc psychologiczną i prawną oraz informacje o miejscach pomocy, które działają najbliżej miejsca zamieszkania ofiar przemocy.
W ofercie Pogotowia ,,Niebieska Linia’’ są także:
– konsultacje w jęz. anielskim -poniedziałki , godz.18.00-22.00
– konsultacje w jęz. rosyjskim, wtorki, godz.18.00-22.00
– konsultacje z wykorzystaniem komunikatora Skype także dla osób posługujących się jęz. migowym (pogotownie.niebieska.linia)- poniedziałki, godz.13.00-15.00
Ponadto na terenie powiatu bocheńskiego można znaleźć bezpłatną pomoc w Komisariacie Policji w Nowym Wiśniczu Rynek 12 tel.112, 997
Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej oraz w Gminnym Punkcie Konsultacyjno-Informacyjnym dla osób Uzależnionych i ich rodzin oraz dotkniętych przemocą w Nowym Wiśniczu Rynek 16 tel.14 612 83 07
Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Bochni ul. Karolina 14D tel.14 611 28 92
Poradni Zdrowia Psychicznego w Bochni ul. Proszowska 1 tel.14 612 36 55