Stary Wiśnicz

Historia STAREGO WIŚNICZA sięga czasów, kiedy biegnący tędy trakt, który był drogą handlową łączącą Polskę z Węgrami, został nazwany szlakiem węgierskim. Biegł on przez Nowy Sącz, Czchów, Lipnicę, Wiśnicz do Bochni, i dalej przez wzgórza Łapczyckie i Chełm w stronę Krakowa. Wędrowali nim kupcy i posłowie dworów polskiego i węgierskiego. Jest rzeczą zrozumiałą, że tereny leżące wzdłuż traktu zostały zaludnione wcześniej i gęściej, niż okolice bardziej od niego odległe.

Wieś Wiśnicz w X wieku była własnością rodu Gryfitów, fundatorów między innymi klasztoru benedyktynek w Staniątkach. Około 1230 r. z nadania Gryfitów przeszła w posiadanie benedyktynek w Staniątkach. Wiśnicz znalazł się wśród wsi wymienionych w oficjalnych dokumentach osadniczych. Wynika z nich, że wieś powstała w wyniku decyzji nadanej przez króla Bolesława Wstydliwego. Jednym z dokumentów mówiącym o początkach wsi i parafii są rachunki świętopietrza z 1326 r.

stary wisnicz 3

Pierwszym panem Wiśnicza i okolicznych wsi był Jan Kmita (zm. 1376). Zachowane dokumenty świadczą jednak, że już co najmniej jego ojciec był właścicielem Wiśnicza i fundatorem wiśnickiego kościoła. Zdaje się to wyraźnie wynikać z prośby przedłożonej papieżowi Innocentemu XVI w roku 1360 przez Jaśka Kmitę, gdzie znajdujemy wzmiankę o kościele św. Katarzyny w Wiśniczu, w podziemiach którego spoczywają jego rodzice. Można zatem przyjąć, że Wiśnicz był w posiadaniu Kmitów najpóźniej około 1330 roku. Już do wymienionego Jana, Jaśkowego ojca, należały: zamek i pięć okolicznych wsi, mianowicie: Wiśnicz Stary, Wiśnicz Mały, Łomna, Leksandrowa i Kobyle. W 1364 r. doszło do podziału majątku rodzinnego między Janem a jego synem Jaśkiem. Jasiek otrzymał gródek wiśnicki i sąsiadujące z nim wsie. Po śmierci Jaśka Kmity panem tych dóbr został jego syn, Piotr I Kmita, a po nim w spadku wszystkie jego dobra otrzymali synowie Piotr Lunak i Mikołaj. Pisali, się braćmi niepodzielnymi i tytułowali się dziedzicami Wiśnicza i Sobierza, ale Mikołaj był silniej związany Wiśniczem. Po jego śmierci w 1447 r. panem wiśnickim został najmłodszy jego syn Dobiesław. W podziale spadku po Dobrosławie, który zmarł bezpotomnie w 1479r., Wiśnicz dostał się jego bratankom: Piotrowi, Stanisławowi i Andrzejowi, synom kasztelana Lwowskiego Jana Noska. Przy Wiśniczu utrzymał się najstarszy z nich Piotr III, który jako marszałek wielki koronny, kasztelan sandomierski, wojewoda krakowski, bliżej trzymał się stolicy państwa. On rezydował w Wiśniczu i tam spisał swój testament 4 kwietnia 1505 r., na mocy którego, państwo wiśnickie dostało się jego młodocianemu bratankowi Piotrowi IV. Ten już po 10 latach umarł, a Wiśnicz przeszedł w posiadanie jego stryjecznego brata, marszałka Piotra V, ostatniego przedstawiciela rodu. W skład państwa wiśnickiego wchodziły wtedy: Wiśnicz Stary,Wiśnicz Mały, Kobyle , Łomna, Leksandrowa, Borówna, Rogozie i Połom. Piotr Kmita ufundował murowany kościół w Starym Wiśniczu, na miejscu wcześniejszego drewnianego. Budynek konsekrowano 30 września 1545 r.

stary wisnicz 2

Po bezpotomnej śmierci Piotra Kmity w 1553 r. fortuna rodziny, w tym Stary Wiśnicz, przeszła na jego siostry: Annę Barzi i Katarzynę Stadnicką. Po kilku latach sporów rodzinnych Wiśnicz otrzymała rodzina Barzich. W 1593 r. Stanisław i Katarzyna Barzi sprzedali dobra wiśnickie Sebastianowi Lubomirskiemu herbu Szreniawa, kasztelanowi, staroście sandomierskiemu, dobczyckiemu. 14 VI 1595 r. cesarz Rudolf II nadał Lubomirskiemu i jego potomkom tytuł hrabiego na Wiśniczu. W 1613 r. Wiśnicz otrzymał młodszy syn Sebastiana Stanisław Lubomirski, wojewoda krakowski. Przebudował on zamek na potężną twierdzę, w pobliżu ufundował klasztor karmelitów Bosych a w 1616 r. założył miasto Nowy Wiśnicz, w 1620 r. odłączając go od parafii Stary Wiśnicz.
Po II wojnie światowej na mocy reformy rolnej z 1944 r. rozparcelowano majtek Lubomirskich w Starym Wiśniczu. Z 282 h w tym 144 h lasów powstało 106 gospodarstw rolnych.

st wisnicz_szkola07

stary wisnicz 1

Najstarsza organizacja działająca we wsi to Ochotnicza Straż Pożarna. Zawiązała się w 1890 r. Pierwsza, jednoklasowa szkoła istniała od 1877 r. i działała przy parafii. Murowaną szkołę oddano do użytku w 1094 r. Od 1966 r. we wsi działa państwowe przedszkole. Najpierw mieściło się ono w budynku starej szkoły, a od 1993 r. w Domu Parafialnym jako Przedszkole Samorządowe. Ważną rolę we wsi pełni budynek, w którym obecnie znajduje się filia Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Jana Brzękowskiego w Nowym Wiśniczu. Został on wybudowany przed I wojną światową. Początkowo mieściła się w nim mleczarnia, do której okoliczni rolnicy sprzedawali mleko. W jednym z pomieszczeń, po wojnie mieszkała nauczycielka tutejszej szkoły. Od 1955 r. mieściła się w nim Gromadzka Rada Narodowa, która funkcjonowała do 1971 r. a w latach 1955-1981Urząd Pocztowy, następnie przeniesiony do budynku na placu szkolnym. Niestety w 1998 r. pocztę zlikwidowano.
Dużym wydarzeniem we wsi była jej elektryfikacja w 1959 r. Od października 1984 r. swoją placówkę na terenie wsi miał Zakład Energetyczny. Rozbudowano drogi, pierwszą asfaltową z Nowego Wiśnicza przez Stary do Kobyla oddano w 1969 r. Uzyskano wtedy połączenie z Nowym Wiśniczem, Bochnią, zaczął kursować pierwszy autobus. Obecnie nie ma już we wsi dróg nie przejezdnych, w każdy zakątek można dojechać samochodem, wszystkie są jeśli nie asfaltowe to przynajmniej utwardzone. W 1986 r. przeprowadzono gazyfikację, a w 1998 r założono telefony brzeskie. Przez siedem lat działał zakład pracy – filia krakowskiego „Telpodu”. Od 1984 r. w budynku Domu Ludowym w części remizy strażackiej pracę znalazło ponad trzysta osób. Niektórzy pracowali chałupniczo. Zakład zlikwidowano w sierpniu 1991 r. Obecnie na terenie Starego Wiśnicza na tak zwanym „Zalipiu” pracuje około 200 osób w Zakładzie Urządzeń Chłodniczych „IGLOO”. Rozwinięta jest sieć handlowa, na miejscu, w dobrze zaopatrzonych sklepach spożywczo-przemysłowych można kupić potrzebne artykuły.
Do znanych osób związanych ze Starym Wiśniczem zaliczyć można malarza ks. Stanisława Nowaka.
Wieś jest podzielona na przysiółki, m.in.: Podgródek, Zalipie, Zagrody, Krzywdówka.