Wystawa w Muzeum Ziemi Wiśnickiej „Mars w karykaturze” to prezentacja cyklu czarno–białych rysunków wybranych z albumu o tym samym tytule, na których autor Zdzisław Czermański z niezwykłą zdolnością obserwacji – wyrażonej w formie karykatur, utrwalił sylwetki oficerów ze wszystkich pułków Dowództwa Okręgu Korpusu VI, m.in. marszałka Józefa Piłsudskiego, generałów: Józefa Hallera, Lucjana Żeligowskiego, Władysława Sikorskiego, Mariana Januszajtisa, Jana Thullia, Józefa Zająca. Wśród wojskowych karykatur zobaczyć można także samego Czermańskiego, który w czasie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Polskich. Jak go określił Władysław Kozicki – autor słowa wstępnego wymienionego albumu; „[…] artysta i żołnierz w jednej osobie, który służył Muzom jako malarz a Marsowi jako porucznik W. P. […]”.
Urodzony w roku 1896 w Krakowie. Rysunku uczył się w Szkole Przemysłowej we Lwowie u Kazimierza Sichulskiego oraz w Paryżu u Fernanda Legera. Współpracował z czołowymi periodykami satyrycznymi m.in. z lwowskim „Szczutkiem”, „Cyrulikiem Warszawskim”, paryskim „L’Illustration”, londyńskim „The Graphic”, amerykańskim „Fortune Magazine”. Kilka lat przed wybuchem II wojny światowej wyemigrował do Anglii, a następnie do USA. Zmarł w 1970 roku w Nowym Jorku. W kraju zapamiętano go przede wszystkim jako znakomitego karykaturzystę i rysownika Józefa Piłsudskiego.
Wystawiane obecnie karykatury cechuje niezwykła swoboda rysunku i zdolność bezpośredniego przemawiania do widza; pominąwszy walory artystyczne, są także ciekawym dokumentem historycznym – jednym z typów źródła ikonograficznego – komentującym w sposób satyryczny charakter modela oraz wybrane wątki z koszarowego życia legionistów. Bo, jak zaznaczył sam Józef Piłsudski: „Wesołość i dobry humor wart u żołnierza nieraz prawie tyle, co męstwo i odwaga” – (cytat z nieopublikowanego pamiętnika anonimowego legionisty, 25 sierpnia 1915 r., Oficerska Szkoła Strzelecka w Stróży. Zbiory Muzeum Ziemi Wiśnickiej).
Bożena Faglio
Wystawę można oglądać w budynku Muzeum Ziemi Wiśnickiej przy ul. Zamkowej 13 w Nowym Wiśniczu od 4 sierpnia do 30 listopada 2018 r. w godzinach pracy muzeum.
