PROCEDURA ZOBOWIĄZANIA DO LECZENIA ODWYKOWEGO
Leczenie osób uzależnionych od alkoholu jest dobrowolne, a zobowiązanie do leczenia może być nałożone jedynie przez Sąd. Sądami właściwymi do rozpatrywania spraw o zobowiązanie do leczenia odwykowego są wydziały rodzinne i nieletnich w Sądach Rejonowych. Niniejszą procedurę regulują przepisy ustawy z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz.1286). Do Sądu Rejonowego wniosek o zobowiązanie do leczenia odwykowego mogą złożyć wyłącznie 2 instytucje:
- Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
- Prokuratura
Złożenie wniosku przez inne instytucje bądź osoby fizyczne bezpośrednio do sądu – a nie za pośrednictwem Komisji bądź Prokuratury spowoduje odrzucenie go jako pochodzący od osoby nieuprawnionej.
Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Nowym Wiśniczu przyjmuje wnioski o leczenie odwykowe osób uzależnionych od alkoholu, które posiadają miejsce zamieszkania lub pobytu na terenie gminy Nowy Wiśnicz. Zgłoszenia przyjmowane są w godzinach pracy Urzędu Miejskiego w Nowy Wiśniczu w pok.14 I piętro lub na dzienniku podawczym. Telefonicznie udzielane są jedynie informacje ogólne np. o zasadach pracy Komisji lub adresach i telefonach poradni leczenia uzależnień.
PRZEBIEG PROCEDURY:
KROK 1 – zgłoszenie
Aby zgłosić kogoś na leczenie odwykowe, należy wypełnić wniosek (załączony poniżej) i złożyć go w Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Wniosek może złożyć dowolna osoba lub instytucja (np. MOPS, policja, prokuratura, szkoła, zakład pracy, kurator, izba wytrzeźwień). Zdarza się, że członkowie rodziny chcąc uniknąć sytuacji konfliktowych z osobą nadużywającą alkoholu zgłaszają problem dzielnicowemu lub pracownikowi socjalnemu. Wówczas to policja lub MOPS stają się wnioskodawcami, a składany wniosek zawiera odpowiednie uzasadnienie.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, na leczenie odwykowe można skierować osobę, która:
- powoduje rozkład życia rodzinnego,
- demoralizuje nieletnich,
- systematycznie zakłóca spokój lub porządek publiczny,
- uchyla się od obowiązku zaspakajania potrzeb rodziny,
Podczas składania wniosku można podać dane osób mogących być świadkami w sprawie przed sądem.
KROK 2 – gromadzenie informacji
Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Nowym Wiśniczu zbiera informacje na temat osoby zgłoszonej – z policji, pomocy społecznej. Na spotkanie z Komisją zaprasza się osobę zgłoszoną. Zaproszenia na rozmowę motywującą wysyłane są zawsze listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru i jest dwukrotnie awizowane przez Pocztę. Możliwe są następujące wersje wydarzeń:
Wariant 1 – osoba zaproszona na rozmowę zgłasza się na posiedzenie Komisji – rozmowę motywującą prowadzają członkowie komisji. Są to osoby posiadające umiejętności konfrontacji i motywowania do terapii. Komisja informuje o wpłynięciu wniosku i celu spotkania. Aby wykorzystać sytuację do celów konfrontacyjnych, omawia się zebrane z wywiadów informacje. Stwarza się możliwość szerszego spojrzenia na problem alkoholowy. Osoba, którą Komisja wzywa, przychodzi na spotkanie i przyznaje, że ma problem alkoholowy oraz że chce podjąć leczenie. To wariant najbardziej optymistyczny, bo powszechnie wiadomo, że dobrowolne podjęcie leczenia daje największe szanse na wyjście z nałogu. W takim przypadku, przedstawiamy ofertę wszystkich najbliższych poradni oraz Punktów Konsultacyjnych. Zawsze należy pamiętać, że leczenie jest bezpłatne.
Jeżeli osoba uzależniona podejmie decyzję o dobrowolnym leczeniu podpisuje na posiedzeniu Komisji zobowiązanie, iż ciągu 2 tygodni zgłosi się do wybranej placówki celem podjęcia leczenia, w przeciągu 1 miesiąca dostarczy Komisji pisemne poświadczenie zgłoszenia się na leczenie, a po 6 miesiącach (zazwyczaj na wezwanie Komisji) pisemne poświadczenie kontynuowania leczenia odwykowego. Niedopełnienie powyższych terminów lub przerwanie leczenia powoduje, iż sprawa kierowana jest do Sądu, o czym osoba uzależniona jest informowana podczas podpisywania zobowiązania. Jeżeli leczenie realizowane jest skutecznie (tzn. pacjent kończy terapię i utrzymuje abstynencję) Komisja po 2 latach umarza sprawę lub na pisemne wycofanie wniosku przez wnioskodawcę.
Jeżeli osoba zgłaszająca się na zaproszenie Komisji oświadcza, iż nie ma problemu alkoholowego (przykładowe tłumaczenie: „bo zgłoszenie jest wynikiem nieporozumień rodzinnych” itp.) i nie zamierza podjąć leczenia. W takiej sytuacji może być skierowana jest na badanie przez biegłych sądowych, którzy są uprawnieni do orzekania o uzależnieniu (są to: lekarz psychiatra oraz psycholog). Badanie jest bezpłatne (koszty pokrywa GKRPA), a jego wynik jest bardzo istotny zarówno dla Komisji, jak i w ewentualnym postępowaniu przed Sądem. Jeżeli z opinii biegłych wynika, że osoba nie jest uzależniona, sprawa przed Komisją jest zamykana. Jeżeli natomiast z opinii biegłych wynika, że dana osoba jest uzależniona, to wtedy kolejny raz motywuje ją się do leczenia. W przypadku, gdy osoba chce podjąć leczenie dobrowolnie, to zastosowanie ma wariant 1 (czyli leczenie dobrowolne, ale pod nadzorem Komisji). Jeżeli – mimo opinii biegłych potwierdzającej uzależnienie – osoba odmawia leczenia, stosuje się KROK 3.
Wariant 2 – osoba zaproszona na rozmowę nie zgłasza się – ponownie zostaje wysłane wezwanie wraz z informacją, iż w przypadku nie stawienia się na posiedzeniu Komisji, sprawa zostanie skierowana do Sądu Rejonowego.
KROK 3 – Kierowanie wniosku o zobowiązanie do leczenia do Sądu.
Procedura sadowego zobowiązania do leczenia odwykowego jest uruchamiana w przypadku:
-mimo opinii biegłych potwierdzającej uzależnienie osoba odmawia przed Komisją podjęcia leczenia;
– wtedy gdy osoba, która zgodziła się na badanie przez biegłych, nie zgłosi się na nie, Komisja również kieruje sprawę do Sądu – Komisja bowiem nie ma możliwości zmuszenia kogokolwiek do badania, natomiast uprawnienie takie przysługuje Sądowi
– do Sądu sprawa kierowana jest wtedy, gdy osoba trzykrotnie w ogóle nie zgłosi się na rozmowę motywacyjną (wezwania na rozmowę wysyłane są listem poleconym, za zwrotnym potwierdzeniem odbioru)
– w przypadku, gdy osoba zgłosi się na wezwanie Komisji i oświadczy od razu, że nie zgadza się na badanie przez biegłych i nie zamierza się leczyć dobrowolnie, sprawa również jest kierowana do Sądu.
KROK 4 – Orzeczenie obowiązku poddania się leczeniu
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, Sąd powinien wyznaczyć pierwszą rozprawę w ciągu miesiąca od wpłynięcia wniosku Komisji o przymusowe leczenie uczestnika. Jeżeli w danej sprawie brak jest opinii biegłych (bo np. osoba nie zgodziła się na badanie przez biegłych przed Komisją), to Sąd kieruje taką osobę na badanie. Trzeba pamiętać, że postępowanie sądowe może się przedłużać, np. z powodu nieobecności uczestnika, uchylania się od badania przez biegłych, przedstawiania innych dowodów itp. Sąd ma uprawnienie do nakazania przymusowego doprowadzenia przez Policję uczestnika na rozprawę, jak również na badanie. Komisja nie ma wpływu na czas rozpatrzenia sprawy przez Sąd. Ten etap postępowania odbywa się już bez udziału członków Komisji (z pewnymi wyjątkami, gdy Sąd zadecyduje o obowiązku uczestniczenia przedstawiciela Komisji podczas rozpraw). Należy podkreślić, że Sąd ma pełną swobodę w ocenie dowodów w sprawie, choć zazwyczaj najważniejszym dowodem, który ma wpływ na jej wynik, jest opinia biegłych. Sąd może na podstawie zebranych dowodów (opinii biegłych, zeznań uczestnika, świadków, wywiadu Policji) wydać następujące orzeczenie:
– oddalić wniosek, gdy osoba nie jest uzależniona,
– orzec obowiązek leczenia odwykowego w otwartym (niestacjonarnym) zakładzie leczniczym (czyli poradni) lub w zakładzie zamkniętym (stacjonarnym, czyli szpitalu).
Postępowanie przed sądem jest dla osoby uzależnionej bezpłatne, koszty sądowe ponosi GKRPA. Sąd orzeka o obowiązku leczenia odwykowego w formie postanowienia, od którego przysługuje apelacja. Sądowy obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu trwa tak długo, jak tego wymaga cel leczenia, nie dłużej jednak niż dwa lata od uprawomocnienia się orzeczenia sądu. Na czas trwania obowiązku leczenia sąd może ustanowić nadzór kuratora.
Należy pamiętać, że wszystkie opisane powyżej działania Komisji i Sądu w tym przedmiocie wynikają z obowiązujących w Polsce przepisów, a czas rozpatrywania sprawy wynika z konieczności przestrzegania zasad istniejącego prawa.